De Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) is 2024 goedgekeurd door de Eerste Kamer en inmiddels gedeeltelijk in werking getreden. Maar wat betekent dit voor gemeenten?
Het deel dat per 1 januari 2025 is ingevoerd, omvat wijzigingen in de Warmtewet. Deze wijzigingen gaan vooral over de betaalbaarheid. Daarnaast wordt vastgelegd dat gemeenten elke vijf jaar een warmteprogramma moeten vaststellen, wat voorheen bekendstond als de transitievisie warmte.
De overige onderdelen van de Wgiw treden naar verwachting per 1 januari 2026 in werking. Een belangrijk en spannend onderdeel hiervan is de aanwijsbevoegdheid. Deze geeft gemeenten de mogelijkheid om gebieden aan te wijzen die overgaan op een duurzaam alternatief voor aardgas. Dit houdt in dat een gemeente kan besluiten dat het aardgasnetwerk in een bepaald gebied verdwijnt. Vanaf dat moment is de netbeheerder niet langer verplicht om gebouwen in dat gebied op het aardgasnetwerk aan te sluiten. Het blijft een keuze van de gemeente of ze gebruik willen maken van deze mogelijkheid.
Deze maatregel voorkomt dat in een wijk waar bijvoorbeeld een warmtenet wordt aangelegd, ook een aardgasnetwerk in stand moet worden gehouden. Dit zou anders nodig zijn als een kleine groep bewoners niet wil overstappen op het warmtenet of een andere oplossing, zoals een warmtepomp. Het in stand houden van een aardgasnetwerk in dergelijke situaties brengt hoge maatschappelijke kosten met zich mee.
Belangrijk om te benadrukken is dat gemeenten niet van de ene op de andere dag kunnen besluiten om een aardgasnetwerk op te heffen. Een redelijke overgangstermijn moet worden aangehouden, met een richtlijn van ongeveer acht jaar.
Wat betreft kabels en leidingen betekent de transitie naar een warmtenet dat uiteindelijk ook het aardgasnetwerk wordt verwijderd. Hoewel een warmtenet meer ruimte inneemt dan een aardgasnetwerk, komt er hierdoor wel weer ruimte vrij in het ondergrondse dwarsprofiel. Dit is een welkome ontwikkeling gezien de toenemende drukte in de ondergrond. Het is echter belangrijk om zorgvuldig te bepalen wanneer een aardgasnetwerk buiten bedrijf wordt gesteld en opgeruimd. Het zou zonde zijn om alleen voor het verwijderen van het netwerk de straat weer opnieuw open te breken. Kan dit bijvoorbeeld worden gecombineerd met andere werkzaamheden?
De Wgiw is een van de vele wijzigingen in wetgeving rondom kabels en leidingen die momenteel aan de orde zijn. Eerder schreven we al over de Energiewet. Deze wet is inmiddels ook vastgesteld en treedt naar verwachting 1 april 2025 in werking. Nu is het wachten op de stemmingen over de Wet collectieve warmte (Wcw). Naar verwachting zal hierover in de loop van dit jaar meer duidelijkheid komen.